સિંધુ જળ સંધિ પર પ્રતિબંધ બાદ હવે ભારત સરકાર જમ્મુ-કાશ્મીરમાં રણબીર નહેરનું વિસ્તરણ કરશે

નવી દિલ્હીઃ એપ્રિલ 2025 માં સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત થયા પછી, ભારતે પશ્ચિમી નદીઓના પાણીનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવા તરફ એક મોટું પગલું ભર્યું છે. હવે સરકાર જમ્મુ અને કાશ્મીરના મુખ્ય સિંચાઈ પ્રોજેક્ટ રણબીર કેનાલની લંબાઈ 60 કિલોમીટરથી વધારીને 120 કિલોમીટર કરવાની યોજના પર ઝડપથી કામ કરી રહી છે. આ નહેર જમ્મુના ખેડૂતો માટે જીવનરેખા માનવામાં આવે છે.

રણબીર નહેરનું નિર્માણ ડોગરા શાસક મહારાજા રણબીર સિંહના શાસનકાળ દરમિયાન 1973 અને 1905 ની વચ્ચે કરવામાં આવ્યું હતું. આ નહેર અખનૂર નજીક ચિનાબ નદીમાંથી પાણી ખેંચે છે અને જમ્મુ શહેર, આરએસપુરા, બિશ્નાહ, સાંબા અને કઠુઆના ભાગોમાંથી પસાર થાય છે. તેના પાણીથી લગભગ 16 હજાર હેક્ટર જમીન સિંચાઈ પામે છે.

સરકારી સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, નહેરની પાણી વહન ક્ષમતા 40 ક્યુસેકથી વધારીને 150 ક્યુસેક કરવાની પણ યોજના છે. આનાથી પાણીની કટોકટીનો સામનો કરી રહેલા વિસ્તારોને રાહત મળશે જ, પરંતુ વીજળી ઉત્પાદનમાં પણ વધારો થશે. રણબીર કેનાલના આ સંભવિત વિસ્તરણને લઈને પાકિસ્તાનમાં ભયનું વાતાવરણ સર્જાયું છે. પાકિસ્તાની મીડિયા રિપોર્ટ્સ અને વિશ્લેષકો અનુસાર, જો ભારત આ પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ કરે છે, તો પાકિસ્તાન તરફ વહેતી ચિનાબ નદીનો મોટો ભાગ રોકી શકાય છે. આના કારણે પાકિસ્તાનમાં ખેતી અને પીવાના પાણીની કટોકટીનો ભય છે.

• પાકિસ્તાન પાણી પર કેટલું નિર્ભર છે?

80% ખેતીલાયક જમીન આધારિત: પાકિસ્તાનમાં લગભગ 16 લાખ હેક્ટર ખેતીલાયક જમીન સિંધુ નદી પ્રણાલીના પાણી પર આધારિત છે. આ નદી ત્યાંની ખેતીનો મુખ્ય આધાર છે.

93% સિંચાઈ: પાકિસ્તાનની 93% ખેતી સિંધુ નદી દ્વારા સિંચાઈ કરવામાં આવે છે, જે તેને દેશની ખેતીનો મુખ્ય સ્ત્રોત બનાવે છે. 23 કરોડ લોકોને ટેકો આપે છે: સિંધુ નદી પ્રણાલી પાકિસ્તાનની 61% વસ્તીને ટેકો આપે છે, જેમાં કરાચી, લાહોર અને મુલતાન જેવા મુખ્ય શહેરોનો સમાવેશ થાય છે.

વીજળી સંકટ: પાકિસ્તાનના મુખ્ય જળવિદ્યુત પ્લાન્ટ જેમ કે તારબેલા અને મંગલા આ નદી પર આધારિત છે, જે દેશના ઊર્જા પુરવઠામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.

25% GDP માં યોગદાન: સિંધુ નદી પાકિસ્તાનના GDP માં લગભગ 25% ફાળો આપે છે. આ પાણીથી ઘઉં, ચોખા, શેરડી અને કપાસ જેવા મુખ્ય પાકો ખીલે છે.