વરસાદમાં ઇલેક્ટ્રિક શોકનું જોખમ વધી જાય છે, આવી સ્થિતિમાં પ્રાથમિક સારવાર કેવી રીતે આપવી?
વરસાદની ઋતુ આવતાની સાથે જ વીજળીના આંચકાના બનાવો આપમેળે વધી જાય છે. આપણી આસપાસ ઘણા વાયર એવા છે જે કાં તો પ્લાસ્ટિકના કવર વગરના હોય છે અથવા તેમાં કાપ હોય છે. એકવાર તેઓ પાણીના સંપર્કમાં આવે છે, પછી પાણીમાંથી વિદ્યુત પ્રવાહ પસાર થાય છે જે ફક્ત પ્રાણીઓને જ નહીં પરંતુ માણસોને પણ અસર કરે છે. ઘણી વખત કુલર, વીજળીના વાયર અને થાંભલાના સંપર્કમાં આવવાથી લોકોના મૃત્યુના સમાચાર પણ બહાર આવે છે. ક્યારેક પરિસ્થિતિ સામાન્ય હોય છે કે વ્યક્તિને વીજળીનો આંચકો લાગ્યો હોય, પરંતુ ક્યારેક પરિસ્થિતિ ખૂબ જ ખતરનાક બની જાય છે.
દિલ્હી સ્થિત BLK-મેક્સ સુપર સ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલના નિષ્ણાતના મતે, જો કોઈ વ્યક્તિને ઇલેક્ટ્રિક શોક લાગે છે, તો સૌ પ્રથમ એ સમજવાનો પ્રયાસ કરો કે શું તેને શ્વાસ લેવામાં કોઈ સમસ્યા કે તકલીફ થઈ રહી છે? કાંડા પર પલ્સ 5 સેકન્ડ માટે તપાસો. ત્વચામાં બળતરા/બર્ન છે કે નહીં તે તપાસો. વ્યક્તિ સભાન છે કે નહીં તે તપાસો. ઉપરાંત, કાર્ડિયાક અરેસ્ટ કે હાર્ટ એટેકની સ્થિતિ છે કે નહીં તે પણ તપાસો. ઉપરાંત, ધ્યાનમાં રાખો કે તેને સ્પર્શ કરતી વખતે, ખાતરી કરો કે તે પ્રવાહના સંપર્કમાં નથી.
ક્યારેક ઇલેક્ટ્રિક શોક પછી શરીરમાં તરત જ કોઈ મોટા ફેરફારો જોવા મળતા નથી. પરંતુ આંચકાના થોડા કલાકો પછી પણ સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે. સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ અથવા દુખાવો, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ અથવા અસામાન્ય ધબકારા જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, જો કોઈ વ્યક્તિ મૂર્છા, થાક, ઝડપી ધબકારા અથવા છાતીમાં દુખાવો અનુભવે છે, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો અને ECG કરાવવું મહત્વપૂર્ણ છે.
ઇલેક્ટ્રિક શોક પછી, ડોકટરો ઘણીવાર ECG અને બ્લડ ટેસ્ટની ભલામણ કરે છે. આ ઉપરાંત, ત્વચા પર દાઝી જવાની ઊંડાઈ અથવા બળતરા ચકાસવા માટે ત્વચાનું મૂલ્યાંકન કરી શકાય છે. જો એવી શંકા હોય કે કરંટ મગજ, ચેતા અથવા આંતરિક અવયવોને અસર કરી છે, તો CT સ્કેન અથવા MRI પણ કરાવવું પડી શકે છે.
નિષ્ણાતો માને છે કે ઇલેક્ટ્રિક શોક પછી સૌથી મહત્વપૂર્ણ બાબત એ છે કે તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર આપવી. સૌ પ્રથમ, અસરગ્રસ્ત વિસ્તારને સ્વચ્છ પાણીથી ધોઈ લો, જેથી ચેપનું જોખમ ઓછું થઈ શકે. આ પછી, સોજો અને બળતરા અટકાવવા માટે ઠંડુ પાણી અથવા બરફનું કોમ્પ્રેસ લગાવો. ઉપરાંત, વ્યક્તિના શ્વાસ અને નાડી તપાસો. જો શ્વાસ બંધ થઈ ગયો હોય અથવા નાડી ન મળે, તો તાત્કાલિક CPR આપવું મહત્વપૂર્ણ છે.
જો ઇલેક્ટ્રિક શોકને કારણે ત્વચા પર દાઝી ગઈ હોય, તો અસરગ્રસ્ત ભાગને ઓછામાં ઓછા 20 મિનિટ સુધી ખુલ્લા નળના ઠંડા પાણીની નીચે રાખો. આનાથી બળતરા ઓછી થશે અને ત્વચાને નુકસાન થતું અટકશે. આ પછી, બળી ગયેલી જગ્યાને સ્વચ્છ અને જંતુરહિત જાળી-પટ્ટીથી ઢાંકી દો, જેથી ચેપ ન લાગે.
આ શરૂઆતના પગલાં લીધા પછી, સમય બગાડો નહીં અને તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો. યોગ્ય સમયે સારવાર શરૂ કરવાથી ગંભીર સમસ્યાઓ ટાળી શકાય છે અને દર્દીની સ્વસ્થતા ઝડપી બની શકે છે. જો જરૂરી હોય તો, ડૉક્ટર ECG, બ્લડ ટેસ્ટ અથવા સ્કેન જેવા પરીક્ષણો કરી શકે છે જેથી ખાતરી કરી શકાય કે ઇલેક્ટ્રિક શોક શરીરના આંતરિક અવયવો સુધી પહોંચ્યો નથી.