કમ્પ્યુટર ધરાવતી શાળાઓની ટકાવારી 2019-20માં 38.5 ટકાથી વધીને 57.2 ટકા થઈ
નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રી શ્રીમતી નિર્મલા સીતારમણે આજે સંસદમાં આર્થિક સમીક્ષા 2024-25 રજૂ કરી હતી. સર્વેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે શિક્ષણ અને માનવ મૂડી વિકાસ વિકાસના પાયાના સ્તંભોમાંનો એક છે અને રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 (એનઇપી) આ સિદ્ધાંત પર બનાવવામાં આવી છે.
- શાળા શિક્ષણ
સર્વેક્ષણમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે ભારતની શાળા શિક્ષણ પ્રણાલી 98 લાખ શિક્ષકો (યુડીઆઈએસઈ 2023-24) સાથે 14.72 લાખ શાળાઓમાં 24.8 કરોડ વિદ્યાર્થીઓને સેવા આપે છે. સરકારી શાળાઓ કુલ 69 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, જેમાં 50 ટકા વિદ્યાર્થીઓની નોંધણી થાય છે અને 51 ટકા શિક્ષકોને રોજગારી મળે છે, જ્યારે ખાનગી શાળાઓનો હિસ્સો 22.5 ટકા છે, જેમાં 32.6 ટકા વિદ્યાર્થીઓ નોંધાયેલા છે અને 38 ટકા શિક્ષકોને રોજગારી આપે છે.
સર્વેક્ષણ દર્શાવે છે કે એનઇપી 2020નો ઉદ્દેશ વર્ષ 2030 સુધીમાં 100 ટકા ગ્રોસ એનરોલમેન્ટ રેશિયો (જીઇઆર) કરવાનો છે. જીઇઆર પ્રાથમિક (93 ટકા)માં લગભગ સાર્વત્રિક છે અને સેકન્ડરી (77.4 ટકા) અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક સ્તર (56.2 ટકા)ના અંતરને દૂર કરવાના પ્રયાસો ચાલી રહ્યા છે, જે રાષ્ટ્રને તમામ માટે સર્વસમાવેશક અને સમાન શિક્ષણના તેના વિઝનની નજીક લઈ જાય છે. સર્વેક્ષણ કહે છે કે તાજેતરના વર્ષોમાં શાળા છોડવાના દરમાં સતત ઘટાડો થયો છે, જે પ્રાથમિક માટે 1.9 ટકા, ઉચ્ચ પ્રાથમિક માટે 5.2 ટકા અને માધ્યમિક સ્તર માટે 14.1 ટકા છે.
સ્વચ્છતા અને માહિતી અને સંચાર ટેકનોલોજી (આઇસીટી)ની ઉપલબ્ધતા સહિતની મૂળભૂત સુવિધાઓમાં સુધારો નોંધપાત્ર રહ્યો છે, જે શાળાકીય માળખાગત વિકાસમાં સકારાત્મક વલણને પ્રતિબિંબિત કરે છે. યુડીઆઈએસઈ 2023-24 ના અહેવાલ મુજબ, કમ્પ્યુટર ધરાવતી શાળાઓની ટકાવારી 2019-20 માં 38.5 ટકાથી વધીને 2023-2024 માં 57.2 ટકા થઈ ગઈ છે. એ જ રીતે, ઈન્ટરનેટ સુવિધા ધરાવતી શાળાઓની ટકાવારી 2019-20માં 22.3 ટકાથી વધીને 2023-2024માં 53.9 ટકા થઈ ગઈ છે.
સરકાર વિવિધ કાર્યક્રમો અને યોજનાઓ મારફતે એનઇપી 2020નાં ઉદ્દેશો પાર પાડવા આતુર છે, જેમાં સંપૂર્ણ શિક્ષા અભિયાન (તેની પેટાયોજનાઓ જેવી કે નિષ્ઠા, વિદ્યા પ્રવેશ, જિલ્લા શિક્ષણ અને તાલીમ સંસ્થા (ડીઆઇઇટી), કસ્તુરબા ગાંધી બાલિકા વિદ્યાલય (કેજીબીવી), વગેરે), દીક્ષા, સ્ટાર્સ, પરખ, પ્રધાનમંત્રી, ઉલ્લાસ અને પ્રધાનમંત્રી પોષણ વગેરે સામેલ છે. સર્વેક્ષણમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે અર્લી ચાઇલ્ડહુડ કેર એન્ડ એજ્યુકેશન (ઇસીસીઇ) લેન્ડસ્કેપને મજબૂત કરવા માટે, સરકારે એપ્રિલ 2024 માં ઇસીસીઇ, આધારશિલા અને નેશનલ ફ્રેમવર્ક ફોર અર્લી ચાઇલ્ડહૂડ સ્ટિમ્યુલેશન, નવચેતન માટે રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ શરૂ કર્યો હતો. નવચેતન જન્મથી 3 વર્ષ સુધીના બાળકો માટે સર્વગ્રાહી વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જે 36 મહિનાના ઉત્તેજના કેલેન્ડર દ્વારા 140 વર્ષની વય વિશિષ્ટ પ્રવૃત્તિઓ પ્રદાન કરે છે. આધારશિલા 3 થી 6 વર્ષની વયના બાળકો માટે 130 થી વધુ પ્રવૃત્તિઓ સાથે રમત-આધારિત શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપે છે જે બાળકોની આગેવાની હેઠળના અને શિક્ષક-સંચાલિત શિક્ષણને ટેકો આપે છે.