ચૂંટણીપંચના નવા નિયમો બિહાર ચૂંટણીથી અમલમાં આવશે, હવે ઉમેદવારો ઇચ્છે તો મોક પોલ પણ કરાવી શકશે

નવી દિલ્હીઃ વિરોધ પક્ષો દ્વારા વારંવાર EVM ની વિશ્વસનીયતા પર સવાલ ઉઠાવવામાં આવ્યા બાદ ચૂંટણી પંચે હવે એક મોટો નિર્ણય લીધો છે. વાસ્તવમાં, ચૂંટણી પંચે EVM પરીક્ષણ માટેના નિયમોમાં ફેરફાર કર્યો છે. હવે ચૂંટણીમાં બીજા કે ત્રીજા ક્રમે આવનારા ઉમેદવારો પણ EVM પરીક્ષણ કરાવી શકે છે. પહેલા ફક્ત સામાન્ય તપાસ થતી હતી. હવે ઉમેદવારો ઇચ્છે તો મોક પોલ પણ કરાવી શકે છે.

અગાઉ, 1 જૂન, 2024 ના રોજ જારી કરાયેલા નિયમો અનુસાર, EVM પરીક્ષણ એકસાથે કરવામાં આવતું હતું. આમાં બેલેટ યુનિટ, કંટ્રોલ યુનિટ અને VVPATનો સમાવેશ થતો હતો. આ તપાસ ભારત ઇલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ (BEL) અથવા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા લિમિટેડ (ECIL) ના એન્જિનિયરો દ્વારા કરવામાં આવતી હતી. તે સમયે કોઈ મોક પોલ સુવિધા નહોતી. પરંતુ, 17 જૂન, 2025 ના રોજ, ચૂંટણી પંચે નવા નિયમો જારી કર્યા હતા. હવે ઉમેદવારોએ EVM પરીક્ષણ માટે અલગ અલગ ફી ચૂકવવી પડશે. જો ઉમેદવારો ફક્ત EVM પરીક્ષણ કરાવવા માંગતા હોય, તો તેમણે 23,600 રૂપિયા ચૂકવવા પડશે. આમાં 18% GST પણ શામેલ છે. જો તેઓ મોક પોલ કરાવવા માંગતા હોય, તો તેમણે 47,200 રૂપિયા ચૂકવવા પડશે. આ પૈસા EVM બનાવતી કંપનીને આપવા પડશે.

જો તપાસ દરમિયાન EVMમાં કોઈ ખામી જોવા મળશે, તો ઉમેદવારને પૈસા પાછા મળશે. આ ખર્ચ કેન્દ્ર અથવા રાજ્ય સરકાર દ્વારા ઉઠાવવામાં આવશે. તે કોની ચૂંટણી હતી તેના પર નિર્ભર રહેશે. જે ઉમેદવારો ઈચ્છે છે તેઓ પરિણામોના સાત દિવસની અંદર EVM તપાસ માટે અરજી કરી શકે છે. તેઓ દરેક વિધાનસભા મતવિસ્તારમાં 5% EVM તપાસ કરાવી શકે છે. આમાં બેલેટ યુનિટ, કંટ્રોલ યુનિટ અને VVPATનો સમાવેશ થશે. ઉમેદવારો EVMમાં કોઈપણ પ્રકારની છેડછાડ અથવા ફેરફાર જોવા માટે આ તપાસ કરાવી શકે છે.

નવા નિયમો અનુસાર, મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારીએ EVM તપાસ માટે અરજીઓની યાદી EVM ઉત્પાદક કંપનીઓને મોકલવાની રહેશે. હવે આ યાદી પરિણામોના 30 દિવસને બદલે 15 દિવસની અંદર મોકલવાની રહેશે. બીજા એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયમાં, ચૂંટણી પંચે ચૂંટણી દરમિયાન બનાવેલા વીડિયો અને ફોટા અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. પંચને ડર છે કે આનો દુરુપયોગ થઈ શકે છે.

તેથી, કમિશને આ રેકોર્ડ ફક્ત 45 દિવસ માટે રાખવાનો નિર્ણય લીધો છે. જો ચૂંટણી અરજી દાખલ કરવામાં આવે છે, તો અરજીનો નિકાલ ન થાય ત્યાં સુધી રેકોર્ડ રાખવામાં આવશે. અગાઉ, છ મહિનાથી એક વર્ષ સુધી ચૂંટણીના વિવિધ તબક્કાના ફોટા અને વીડિયો રાખવાનો નિયમ હતો. કાયદામાં આ નિયમ ફરજિયાત નહોતો, પરંતુ તેમ છતાં તેનું પાલન કરવામાં આવતું હતું.

ચૂંટણી પંચના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે 45 દિવસ પછી રેકોર્ડનો નાશ કરવાની સૂચનાઓ હવેથી લાગુ થશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે આ નિયમ બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીથી શરૂ થઈ શકે છે. અધિકારીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે આ સમય મર્યાદા ચૂંટણી અરજી દાખલ કરવા માટેની 45 દિવસની સમયમર્યાદા મુજબ છે. જ્યારે ચૂંટણી અરજી દાખલ કરવામાં આવે છે, ત્યારે અરજીનો નિકાલ ન થાય ત્યાં સુધી સંબંધિત રેકોર્ડનો નાશ કરવામાં આવશે નહીં.