ભારતમાં ઈ-થ્રી વ્હિલ વાહનોના વેચાણમાં નોંધપાત્ર વધારો

ઇન્ટરનેશનલ એનર્જી એજન્સી (IEA) ના ગ્લોબલ EV આઉટલુક 2025 રિપોર્ટ અનુસાર, ભારત 2024 માં સતત બીજા વર્ષે વિશ્વનું સૌથી મોટું ઇલેક્ટ્રિક થ્રી-વ્હીલર (3W) બજાર રહ્યું છે. આ વર્ષે, આ વાહનોના વેચાણમાં લગભગ 20 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે અને આ આંકડો 7 લાખ યુનિટની નજીક પહોંચ્યો છે.

વૈશ્વિક સ્તરે, થ્રી-વ્હીલર માર્કેટમાં 5 ટકાનો ઘટાડો થયો હતો, પરંતુ ઇલેક્ટ્રિક સેગમેન્ટમાં 10 ટકાથી વધુનો વધારો થયો હતો અને 10 લાખથી વધુ યુનિટ વેચાયા હતા. ભારત અને ચીન મળીને ઇલેક્ટ્રિક અને પરંપરાગત થ્રી-વ્હીલર વેચાણમાં 90 ટકાથી વધુ હિસ્સો ધરાવે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, ચીનમાં ઇલેક્ટ્રિક 3Wનો હિસ્સો 15% થી નીચે રહ્યો, જ્યારે ભારતે ચીનને પાછળ છોડી દીધું અને આ સેગમેન્ટમાં 57% બજાર હિસ્સા સાથે ટોચનું સ્થાન જાળવી રાખ્યું.

ભારત સરકારની નવી યોજના, પીએમ ઈ-ડ્રાઈવ, આ ઝડપથી વધી રહેલા વલણનું મુખ્ય કારણ માનવામાં આવી રહી છે. આ યોજના હેઠળ, 2024 માં વ્યાપારી ઉપયોગ માટે 3 લાખથી વધુ ઇલેક્ટ્રિક થ્રી-વ્હીલર્સને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બજેટ ફાળવવામાં આવ્યું છે. IEA અનુસાર, ભારત, ચીન અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા ટુ-વ્હીલર અને થ્રી-વ્હીલર (2/3W) માટે સૌથી મોટા બજારો છે. 2024 માં ભારતમાં 220 ઇલેક્ટ્રિક ટુ-વ્હીલર ઉત્પાદકો સક્રિય હતા, જેમાં ટોચની 4 કંપનીઓ કુલ વેચાણના 80 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. કુલ ૧૩ લાખ EV ટુ-વ્હીલર વેચાયા હતા, જે સમગ્ર બજારના ૬ ટકા છે.

વધતી સ્પર્ધા અને સરકારી પ્રોત્સાહનોને કારણે, ઇલેક્ટ્રિક ટુ-વ્હીલર્સની કિંમતો હવે પરંપરાગત વાહનોની નજીક આવી રહી છે. જેમ કે ઓલાએ S1X મોડેલ રૂ. 70,000 માં રજૂ કર્યું છે. સરકાર દ્વારા આપવામાં આવતી સબસિડી હેઠળ, ટુ-વ્હીલર ઇલેક્ટ્રિક વાહનો પર પ્રતિ kWh 5,000 રૂપિયા સુધીની સહાય આપવામાં આવી રહી છે. ભારતમાં EV ઉત્પાદન ક્ષમતામાં પણ ઝડપથી વધારો થયો છે. 2024 માં 80 મુખ્ય ઉત્પાદકોની કુલ ક્ષમતા 10 મિલિયન યુનિટ હતી, જે સ્થાનિક વેચાણ કરતા આઠ ગણી વધુ હતી. આવનારા સમયમાં આ 1.7 કરોડ યુનિટ સુધી પહોંચી શકે છે.

ઇલેક્ટ્રિક કારની વાત કરીએ તો, 2024માં તેમનું વેચાણ 1 લાખ યુનિટ હતું. 2025 ના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળામાં વેચાણ 35,000 યુનિટ સુધી પહોંચ્યું, જે વાર્ષિક ધોરણે 45 ટકાનો વધારો દર્શાવે છે. ભારતમાં સ્થાનિક કંપનીઓ દ્વારા ઉત્પાદિત કાર ચીનથી આયાત કરાયેલા મોડેલો કરતાં સસ્તી હોય છે. ભારતે ઇલેક્ટ્રિક બસોના મામલે પણ ઘણી પ્રગતિ કરી છે. જ્યારે 2020 માં તેમની સંખ્યા 3,000 થી ઓછી હતી, તે 2024 ના અંત સુધીમાં વધીને 11,500 થી વધુ થઈ જશે.