રાષ્ટ્રપતિએ 2023 અને 2024 માટે રાષ્ટ્રીય હસ્તકલા પુરસ્કારો રજૂ કર્યા
નવી દિલ્હીઃ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુએ આજે (9 ડિસેમ્બર, 2025) નવી દિલ્હીમાં વર્ષ 2023 અને 2024 માટે રાષ્ટ્રીય હસ્તકલા પુરસ્કારો રજૂ કર્યા હતા. આ પ્રસંગે બોલતા રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે કલા આપણી ભૂતકાળની યાદો, આજના અનુભવો અને ભવિષ્ય માટેની આશાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે. પ્રાચીન કાળથી, માનવી ચિત્રકામ અથવા શિલ્પકલા દ્વારા પોતાની ભાવનાઓ વ્યક્ત કરી છે. કલા લોકોને સંસ્કૃતિ સાથે જોડે છે. કલા લોકોને એકબીજા સાથે પણ જોડે છે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે જો આપણી સદીઓ જૂની હસ્તકલા પરંપરાઓ આજે જીવંત અને સુરક્ષિત છે, તો તે આપણા કારીગરોની પેઢી દર પેઢી પ્રતિબદ્ધતાને કારણે છે. આપણા કારીગરોએ બદલાતા સમય અનુસાર તેમની કલા અને પરંપરાઓને અનુકૂલિત કરી છે, સાથે સાથે મૂળ ભાવનાને પણ જીવંત રાખી છે. તેમણે પોતાની દરેક કલાત્મક રચનામાં આપણા દેશની માટીની સુગંધ જાળવી રાખી છે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે હસ્તકલા ફક્ત આપણી સાંસ્કૃતિક ઓળખનો એક ભાગ નથી પણ આજીવિકાનો એક મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત પણ છે. આ ક્ષેત્ર દેશમાં 3.2 મિલિયનથી વધુ લોકોને રોજગારી આપે છે. નોંધનીય છે કે હસ્તકલામાંથી રોજગાર અને આવક મેળવતા મોટાભાગના લોકો ગ્રામીણ અથવા દૂરના વિસ્તારોમાં રહે છે. આ ક્ષેત્ર રોજગાર અને આવકનું વિકેન્દ્રીકરણ કરીને સમાવિષ્ટ વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે.
રાષ્ટ્રપતિએ જણાવ્યું હતું કે સામાજિક સશક્તિકરણ માટે હસ્તકલાને પ્રોત્સાહન આપવું જરૂરી છે, કારણ કે આ ક્ષેત્ર પરંપરાગત રીતે હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા જૂથોને ટેકો આપે છે. હસ્તકલા માત્ર કારીગરોને આજીવિકા જ પૂરી પાડતી નથી, પરંતુ તેમની કલા તેમને સમાજમાં ઓળખ અને સન્માન પણ આપે છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આ ક્ષેત્રના વિકાસથી મહિલા સશક્તિકરણ પણ મજબૂત બનશે, કારણ કે આ ક્ષેત્રમાં 68 ટકા કાર્યબળ મહિલાઓ છે.
રાષ્ટ્રપતિએ નોંધ્યું હતું કે હસ્તકલા ઉદ્યોગની સૌથી મોટી તાકાત કુદરતી અને સ્થાનિક સંસાધનો પર તેની નિર્ભરતામાં રહેલી છે. આ ઉદ્યોગ પર્યાવરણને અનુકૂળ છે અને તેમાં કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટ ઓછું છે. આજે, વિશ્વભરમાં પર્યાવરણને અનુકૂળ અને ટકાઉ જીવનશૈલીની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે. આ સંદર્ભમાં આ ક્ષેત્ર ટકાઉપણુંમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપી શકે છે.
રાષ્ટ્રપતિએ એ જાણીને ખુશી વ્યક્ત કરી કે GI ટેગ ભારતીય હસ્તકલા ઉત્પાદનોની વિશ્વભરમાં ઓળખને મજબૂત બનાવી રહ્યો છે. તેમણે તમામ હિસ્સેદારોને તેમના અનન્ય ઉત્પાદનો માટે GI ટેગ મેળવવા માટે કામ કરવાની અપીલ કરી. તેમણે જણાવ્યું કે GI ટેગ તેમના ઉત્પાદનોને એક અનોખી ઓળખ આપશે અને રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે તેમની વિશ્વસનીયતા વધારશે. તેમણે ભાર મૂક્યો કે વન ડિસ્ટ્રિક્ટ વન પ્રોડક્ટ (ODOP) પહેલ આપણા પ્રાદેશિક હસ્તકલા ઉત્પાદનોની આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતાને પણ મજબૂત બનાવી રહી છે.
રાષ્ટ્રપતિએ નોંધ્યું કે ભારતીય હસ્તકલા ઉત્પાદનોએ પેઢી દર પેઢી આપણા કારીગરો દ્વારા સંચિત જ્ઞાન, સમર્પણ અને સખત મહેનતને કારણે વિશ્વભરમાં માન્યતા મેળવી છે. તેમણે ભાર મૂક્યો કે ભારતીય હસ્તકલાની માંગમાં વૃદ્ધિની અપાર સંભાવના છે. તેમણે કહ્યું કે આ ક્ષેત્ર યુવા ઉદ્યોગસાહસિકો અને ડિઝાઇનરોને વ્યવસાય શરૂ કરવા માટે ઉત્તમ તકો પ્રદાન કરે છે.
