ડીપફેક અને AI આધારિત બાળ શોષણ સામે કાયદાની જરૂરઃ  સુપ્રીમ કોર્ટની જસ્ટિસ બી.વી.નાગરત્ના

નવી દિલ્હી: સુપ્રીમ કોર્ટની જસ્ટિસ બી. વી. નાગરત્નાએ જણાવ્યું કે, સમયની માંગ છે કે સક્ષમ સત્તાધિકારીઓ ડીપફેક અને કૃત્રિમ બુદ્ધિ (AI) આધારિત બાળ શોષણ સામે સ્પષ્ટ કાયદા બનાવે. તેઓ યુનિસેફ-ભારતના સહયોગથી સુપ્રીમ કોર્ટની કિશોર ન્યાય સમિતિ દ્વારા આયોજિત “બાળિકાઓની સુરક્ષા – ભારત માટે વધુ સુરક્ષિત અને સશક્ત વાતાવરણ તરફ” વિષયક રાષ્ટ્રીય વાર્ષિક ચર્ચાસત્રના સમાપન સમારોહને સંબોધિત કરી રહી હતી.

જસ્ટિસ નાગરત્નાએ જણાવ્યું કે, બે દિવસ ચાલેલી આ ચર્ચા દરમિયાન બાળિકાઓ સામે થતી હિંસાના વિવિધ સ્વરૂપો પર ચર્ચા થઈ હતી, ખાસ કરીને સાયબર જગત અને કૃત્રિમ બુદ્ધિ (AI) સાથે જોડાયેલા જોખમો અને ચિંતાઓ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરાયું હતું. જસ્ટિસ નાગરત્નાએ વિકસતી ટેક્નોલોજીમાંથી ઊભા થતા જોખમોની ચર્ચા કરતા કહ્યું કે, “સમયની જરૂર છે કે સક્ષમ પ્રાધિકરણો ડીપફેક અને એઆઈ આધારિત બાળ શોષણ સામે કાયદો બનાવે, 24 કલાક બાળ યૌન શોષણ સામગ્રી (Child Sexual Abuse Material) ની દેખરેખ રાખે, ઑનલાઇન પ્લેટફોર્મ માટે વય મર્યાદા અને પ્રતિસાદ સમયરેખા અંગે રાષ્ટ્રીય સ્તરે નીતિ બનાવે.”

જસ્ટિસ નાગરત્ના, જે સુપ્રીમ કોર્ટની કિશોર ન્યાય સમિતિની અધ્યક્ષા પણ છે, તેમણે વધુમાં જણાવ્યું કે “પૂરતી સતર્કતા રાખી શકાય તો હિંસા અને બાળ તસ્કરીની ઘટનાઓને શરૂઆતથી જ અટકાવી શકાય.” તેમણે સૂચવ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટ ‘AI સાયબર ક્રાઇમ સલાહકાર સમિતિ’ રચવાની સંભાવના પર વિચાર કરી શકે, જે તપાસ કરશે કે કૃત્રિમ બુદ્ધિ અને નવી ટેક્નોલોજી કેવી રીતે બાળિકાઓને પ્રભાવિત કરે છે અને તેને કેવી રીતે ઓછું કરી શકાય.

અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે, શનિવારે (11 ઑક્ટોબર, 2025) સુપ્રીમ કોર્ટના અન્ય ન્યાયાધીશો પણ ડેટા, કૃત્રિમ બુદ્ધિ અને નવીનતાઓ સાથે જોડાયેલા કાનૂની પડકારો અંગે બોલ્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું કે ન્યાયવ્યવસ્થાએ ઝડપથી બદલાતા ટેક્નોલોજીકલ પરિસ્થિતિને અનુરૂપ પોતાને ડિજિટલ રીતે સજ્જ બનાવવાની જરૂર છે, જેથી ન્યાયની પ્રક્રિયા વધુ અસરકારક અને સમયોચિત બની શકે. આ નિવેદનને કાનૂની અને ટેક્નોલોજી જગતમાં મહત્વપૂર્ણ ગણવામાં આવી રહ્યું છે, કારણ કે એઆઈ અને ડીપફેકના ખતરાઓ સામે કાયદાકીય વ્યવસ્થા બનાવવાની જરૂરત હવે તાત્કાલિક બની ગઈ છે.