રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર આયોગે બસોની અસુરક્ષિત ડિઝાઇન અંગે વ્યક્ત કરી ચિંતા
નવી દિલ્હીઃ રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર આયોગ (NHRC) એ દેશના તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રીય શાસિત પ્રદેશોના મુખ્ય સચિવોને પત્ર લખી જાહેર પરિવહનની બસોમાં જોવા મળતી અસુરક્ષિત ડિઝાઇન અંગે ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. ખાસ કરીને ઘણા રાજ્યોમાં બસોમાં ડ્રાઇવરનો પૂરો કેબિન અલગ બનાવવામાં આવે છે, જેને આયોગે મુસાફરોના જીવના અધિકાર (સંવિધાનના કલમ 21)નું સીધું ઉલ્લંઘન ગણાવ્યું છે.
આયોગને મળેલી ફરિયાદોમાં જણાવાયું હતું કે આગ કે કોઈ પણ ઇમરજન્સીમાં ડ્રાઇવર સુધી સમયસર સામાન્ય લોકોની માહિતિ પહોંચતી નથી, કારણ કે કેટલાય સ્લીપર બસોમાં ડ્રાઇવર કેબિન સંપૂર્ણપણે બંધ હોય છે. આ સ્થિતિ મુસાફરોની સુરક્ષા માટે ગંભીર જોખમરૂપ છે. છેલ્લાં સમયમાં બસોમાં આગ લાગવાની અનેક ઘટનાઓમાં અનેક લોકોના મોત થયા છે. આ ગંભીર પરિસ્થિતિને ધ્યાને રાખીને આયોગે માનવ અધિકાર સરંક્ષણ અધિનિયમ, 1993ની કલમ 12 હેઠળ સુનાવણી કરી હતી. આયોગે માર્ગ પરિવહન મંત્રાલય અને સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ રોડ ટ્રાન્સપોર્ટ (CIRT), પુણે ને બે અઠવાડિયામાં વિગતવાર Action Taken Report (ATR) રજૂ કરવાનો આદેશ આપ્યો છે.
CIRT દ્વારા રાજસ્થાન પરિવહન વિભાગની વિનંતી પર કરવામાં આવેલી તપાસમાં અનેક ગંભીર ખામીઓ મળી આવી,
- બસ બોડીના નિર્માણમાં નિયમોનું ઉલ્લંઘન
- સ્લીપર બસોમાં પ્રતિબંધિત ડ્રાઈવર પાર્ટિશન ડોર
- 12 મીટરથી લાંબી બસોમાં ઓછામાં ઓછા 5 ઇમરજન્સી એક્ઝિટ જરૂરી હોવા છતાં ઉપલબ્ધ નહીં
- 2019 પછી ફરજીયાત FDSS (Fire Detection and Suppression System) busમાં ન લાગેલી
- બિનઅનુમોદિત સ્લાઇડર, ચેસિસ એક્સટેન્શન જેવા જોખમી ભાગો લગાડેલા
CIRTએ તમામ સ્લીપર કોચમાંથી ડ્રાઇવર પાર્ટિશન દૂર કરવાની, FDSS ફરજીયાત લાગુ કરવાની, 10 કિલોના ફાયર એક્સટિંગ્યુઇશર ચેક કરવાની અને ખોટી ડિઝાઇનવાળી તમામ બસો પર પ્રતિબંધ મૂકવાની ભલામણ કરી છે.
આયોગે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું કે 14 ઑક્ટોબરના બસ આગના અકસ્માત માટે માત્ર બનાવનાર અને બોડી બનાવનાર નહીં, પરંતુ ફિટનેસ સર્ટિફિકેટ જારી કરનારા અધિકારીઓ પણ જવાબદાર છે. આયોગે આ ઘટનાને “ક્રિમિનલ નેગ્લિજન્સ” તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી છે. આયોગે માર્ગ પરિવહન અને રાજમાર્ગ મંત્રાલયને તમામ રાજ્યોમાં બસ સુરક્ષા નિયમોનો કડક અમલ કરાવવા માટે સલાહ મોકલવા સૂચના આપી છે. ઉપરાંત, કોઈ પણ ઓપરેટર અથવા બોડી બિલ્ડર નિયમોમાંથી બચી ન શકે તે માટે રાષ્ટ્રીય સ્તરે મોનીટરીંગ તંત્ર વિકસાવવાની માંગ કરી છે.