ભારતમાં અત્યાર સુધી 1.59 લાખથી વધુ સ્ટાર્ટઅપ્સને માન્યતા અપાઈ

ભારત સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા પહેલના ૯ વર્ષની ઉજવણી કરી રહ્યું છે. દેશે તેના ઉદ્યોગસાહસિક પરિદૃશ્યમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન જોયું છે. સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયાની પરિવર્તનશીલ યાત્રા 2016 માં શરૂ થઈ હતી. રાષ્ટ્રીય સ્ટાર્ટઅપ દિવસ તરીકે નિયુક્ત, આ પ્રસંગ એક મજબૂત અને સમાવિષ્ટ ઉદ્યોગસાહસિક ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવામાં દેશની પ્રગતિની ઉજવણી કરે છે. ભારત સરકારની મુખ્ય પહેલ તરીકે શરૂ કરાયેલ, સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયાનો ઉદ્દેશ્ય નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને દેશભરમાં સ્ટાર્ટઅપ્સના વિકાસને ઉત્પ્રેરિત કરવાનો છે.

31 ઓક્ટોબર, 2024 સુધીમાં, DPIIT-માન્યતા પ્રાપ્ત સ્ટાર્ટઅપ્સે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં 16.6 લાખથી વધુ સીધી નોકરીઓનું સર્જન કર્યું છે, જે રોજગાર સર્જનમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપી રહ્યું છે. આઇટી સર્વિસીસ ઉદ્યોગ 2.04 લાખ નોકરીઓ સાથે આગળ છે, ત્યારબાદ આરોગ્યસંભાળ અને જીવન વિજ્ઞાન 1.47 લાખ નોકરીઓ સાથે અને વ્યવસાય અને વાણિજ્યિક સેવાઓ લગભગ 94,000 નોકરીઓ સાથે બીજા ક્રમે છે.

15 જાન્યુઆરી, 2025 સુધીમાં ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ પ્રમોશન ઓફ ઈન્ડસ્ટ્રી એન્ડ ઈન્ટરનલ ટ્રેડ (DPIIT) દ્વારા 1.59 લાખથી વધુ સ્ટાર્ટઅપ્સને માન્યતા આપવામાં આવી હતી, જેનાથી ભારતે પોતાને વિશ્વના ત્રીજા સૌથી મોટા સ્ટાર્ટઅપ ઈકોસિસ્ટમ તરીકે સ્થાપિત કરી દીધું છે, એમ વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલયે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું. ફ્લેગશિપ યોજનાઓ, ક્ષમતા નિર્માણના પ્રયાસો, ભાસ્કર જેવા પ્લેટફોર્મ અને સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભ જેવા કાર્યક્રમો દ્વારા પહેલને ટેકો મળવાથી નોન-મેટ્રો શહેરો સહિત તમામ ક્ષેત્રો અને પ્રદેશોમાં સ્ટાર્ટઅપ્સને સશક્ત બનાવવામાં આવ્યા છે. વધુમાં, 100 થી વધુ યુનિકોર્ન દ્વારા સંચાલિત આ ગતિશીલ ઇકોસિસ્ટમ, વૈશ્વિક મંચ પર નવીનતા અને ઉદ્યોગસાહસિકતાને ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરવાનું ચાલુ રાખે છે.

બેંગલુરુ, હૈદરાબાદ, મુંબઈ અને દિલ્હી-એનસીઆર જેવા મુખ્ય કેન્દ્રોએ આ પરિવર્તનનું નેતૃત્વ કર્યું છે, જ્યારે નાના શહેરોએ દેશના ઉદ્યોગસાહસિક ગતિમાં વધુને વધુ ફાળો આપ્યો છે.

• સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા પહેલ નોંધપાત્ર સીમાચિહ્નો
નોંધનીય છે કે ફિનટેક, એડટેક, હેલ્થ-ટેક અને ઈ-કોમર્સમાં સ્ટાર્ટઅપ્સે સ્થાનિક પડકારોનો સામનો કર્યો છે અને વૈશ્વિક સ્તરે માન્યતા પ્રાપ્ત કરી છે. ઝોમેટો, નાયકા અને ઓલા જેવી કંપનીઓ ભારતના નોકરી શોધનારાઓથી નોકરી આપનારાઓમાં પરિવર્તનને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જે આર્થિક વિકાસને વેગ આપે છે. સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા પહેલે નોંધપાત્ર સીમાચિહ્નો હાંસલ કર્યા છે જે ભારતના અર્થતંત્ર અને સમાજ પર તેની અસરને પ્રકાશિત કરે છે.

DPIIT-માન્યતા પ્રાપ્ત સ્ટાર્ટઅપ્સની સંખ્યા 2016 માં લગભગ 500 હતી જે 15 જાન્યુઆરી, 2025 સુધીમાં વધીને 1,59,157 થઈ ગઈ છે. 31 ઓક્ટોબર, 2024 સુધીમાં, કુલ 73,151 માન્ય સ્ટાર્ટઅપ્સમાં ઓછામાં ઓછી એક મહિલા ડિરેક્ટરનો સમાવેશ થાય છે, જે ભારતમાં મહિલા ઉદ્યોગસાહસિકોના ઉદયને પ્રતિબિંબિત કરે છે. 2016 થી 31 ઓક્ટોબર, ૨૦૨૪ સુધીમાં, માન્યતા પ્રાપ્ત સ્ટાર્ટઅપ્સે 16.6 લાખથી વધુ સીધી નોકરીઓનું સર્જન કર્યું છે, જે રોજગાર સર્જનમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપે છે.

• સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા પહેલની મુખ્ય વિશેષતાઓ

• વ્યવસાય કરવાની સરળતા : સરળ પાલન, સ્વ-પ્રમાણપત્ર અને સિંગલ-વિન્ડો ક્લિયરન્સ સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે પ્રક્રિયાઓને સંરેખિત કરે છે.
• કર લાભો : પાત્ર સ્ટાર્ટઅપ્સને સતત ત્રણ નાણાકીય વર્ષ સુધી કર મુક્તિ મળે છે.
• ભંડોળ સહાય : પ્રારંભિક તબક્કાના ભંડોળને ટેકો આપવા માટે ₹10,000 કરોડના મૂલ્યના સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે ભંડોળ (FFS).
• ક્ષેત્ર-વિશિષ્ટ નીતિઓ : બાયોટેકનોલોજી, કૃષિ અને નવીનીકરણીય ઊર્જા જેવા ક્ષેત્રો માટે કેન્દ્રિત નીતિઓ લક્ષિત પ્રગતિને પ્રોત્સાહન આપે છે.

• સ્ટાર્ટઅપ્સ દ્વારા સર્જાયેલી ઉદ્યોગવાર નોકરીઓ
31 ઓક્ટોબર, 2024 સુધીમાં, DPIIT-માન્યતા પ્રાપ્ત સ્ટાર્ટઅપ્સે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં 16.6 લાખથી વધુ સીધી નોકરીઓનું સર્જન કર્યું છે, જે રોજગાર સર્જનમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપી રહ્યું છે. આઇટી સર્વિસીસ ઉદ્યોગ 2.04 લાખ નોકરીઓ સાથે આગળ છે, ત્યારબાદ આરોગ્યસંભાળ અને જીવન વિજ્ઞાન 1.47 લાખ નોકરીઓ સાથે અને વ્યવસાય અને વાણિજ્યિક સેવાઓ લગભગ 94,000 નોકરીઓ સાથે બીજા ક્રમે છે.

• સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભ
સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભ એ એક મુખ્ય કાર્યક્રમ છે જે સ્ટાર્ટઅપ્સ, યુનિકોર્ન, સુનીકોર્ન, રોકાણકારો, ઉદ્યોગના નેતાઓ અને ઇકોસિસ્ટમના હિસ્સેદારોને એક છત નીચે એકસાથે લાવે છે. તે ભારતના ઉદ્યોગસાહસિક જુસ્સા અને તકનીકી કૌશલ્યનું પ્રદર્શન કરે છે, સાથે સાથે દેશના સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવવા માટે વાતચીતને વેગ આપે છે. 2019 માં યોજાયેલી પહેલી આવૃત્તિ 500 થી વધુ સ્ટાર્ટઅપ્સ, રોકાણકારો અને ઉદ્યોગના અગ્રણીઓની હાજરી સાથે એક સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થઈ.

સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભ 2024 માં 48,000 મુલાકાતીઓ, 1,300 પ્રદર્શકો અને 14 દેશોના વૈશ્વિક પ્રતિનિધિમંડળો સાથે નોંધપાત્ર ભાગીદારી જોવા મળી, જે ભારતના ઉદ્યોગસાહસિક પરિદૃશ્યને આકાર આપવામાં તેની વધતી જતી મહત્વને રેખાંકિત કરે છે.

સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભની પાંચમી આવૃત્તિ 7-8 માર્ચ, 2025 ના રોજ નવી દિલ્હીમાં યોજાવાની છે. સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભ 2024 માં 48,000 મુલાકાતીઓ, 1,300 પ્રદર્શકો અને 14 દેશોના વૈશ્વિક પ્રતિનિધિમંડળો સાથે નોંધપાત્ર ભાગીદારી જોવા મળી હતી જે આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે. ભારતનું ઉદ્યોગસાહસિક વાતાવરણ તેની વધતી જતી મહત્તાને રેખાંકિત કરે છે.

સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા પહેલ ક્ષમતા નિર્માણને પ્રોત્સાહન આપવા, આઉટરીચને પ્રોત્સાહન આપવા અને ઇકોસિસ્ટમ સહયોગને સરળ બનાવવાના હેતુથી અનેક પહેલો દ્વારા સ્ટાર્ટઅપ્સને સમર્થન આપે છે. આ પ્રયાસો સમગ્ર ભારતમાં એક જીવંત અને સમાવિષ્ટ ઉદ્યોગસાહસિક વાતાવરણની પ્રગતિ સુનિશ્ચિત કરે છે.