ભારત: 10 વર્ષમાં દૂધ ઉત્પાદનમાં 63 ટકાનો વધારો થયો

નવી દિલ્હીઃ ભારતમાં દૂધ ઉત્પાદન અને તેમાં થયેલા વધારાને લઈને આજે મંગળવારે સંસદમાં માહિતી આપવામાં આવી હતી. જેમાં ભારતનું દૂધ ઉત્પાદન છેલ્લા 10 વર્ષમાં 63.56 ટકા વધીને 2014-15માં 146.3 મિલિયન ટનથી 2023-24 દરમિયાન 239.2 મિલિયન ટન થવાનો અંદાજ છે, જેનો વાર્ષિક વિકાસ દર 5.7 ટકા છે. જ્યારે વિશ્વ દૂધ ઉત્પાદન દર વર્ષે 2 ટકાના દરે વધી રહ્યું હોવાનું જણાવ્યું હતું. જ્યારે મત્સ્યઉદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરીને લઈને રાજ્યમંત્રી એસ.પી. સિંહ બઘેલે લોકસભામાં લેખિતમાં જવાબ આપતાં જણાવ્યું હતું કે, 'છેલ્લા દાયકામાં દેશમાં પ્રતિ વ્યક્તિ દૂધની ઉપલબ્ધતામાં 48 ટકાનો વધારો થયો છે, જે 2023-24 દરમિયાન 471 ગ્રામ/વ્યક્તિ/દિવસને વટાવી જવાનો અંદાજ છે. જ્યારે વિશ્વમાં પ્રતિ વ્યક્તિ દૂધની ઉપલબ્ધતા 322 ગ્રામ/વ્યક્તિ/દિવસ છે.'

ભારત 1998 થી દૂધ ઉત્પાદનમાં પ્રથમ ક્રમે છે અને હવે વૈશ્વિક દૂધ ઉત્પાદનમાં 25 ટકા ફાળો આપે છે. રાજ્યમંત્રી એસ.પી. સિંહ બઘેલે પણ ડેરી ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ભારત સરકાર દ્વારા અમલમાં મુકવામાં આવી રહેલી વિવિધ યોજનાઓ વિશે માહિતી આપી. મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, રાજ્ય સરકારો દ્વારા દૂધ ઉત્પાદન અને દૂધ પ્રક્રિયા માળખા માટે કરવામાં આવેલા પ્રયાસોને પૂરક બનાવવા માટે કેન્દ્રનો રાષ્ટ્રીય ડેરી વિકાસ કાર્યક્રમ (NPDD) સમગ્ર દેશમાં લાગુ કરવામાં આવી રહ્યો છે. NPDDના ઘટક 'A'માં ડેરી ક્ષેત્રમાં રાજ્ય સહકારી મંડળીઓ અને ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો માટે ગુણવત્તાયુક્ત દૂધ પરીક્ષણ ઉપકરણો માટે માળખાગત સુવિધાઓના નિર્માણ અને મજબૂતીકરણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. 'સહકારીઓ દ્વારા ડેરી' યોજનાના ઘટક 'B'નો ઉદ્દેશ્ય ખેડૂતોને સંગઠિત બજારોમાં પ્રવેશ વધારીને, ડેરી પ્રોસેસિંગ સુવિધાઓ અને માર્કેટિંગ માળખાને અપગ્રેડ કરીને તેમજ ઉત્પાદક-માલિકીની સંસ્થાઓની ક્ષમતા વધારીને દૂધ અને ડેરી ઉત્પાદનોના વેચાણમાં વધારો કરવાનો છે.'

તેમણે વધુમાં માહિતી આપી હતી કે, 'પશુપાલન ક્ષેત્રમાં પ્રક્રિયા અને મૂલ્યવર્ધનમાં રોકાણ માટે વ્યક્તિગત ઉદ્યોગસાહસિકો, ડેરી સહકારી સંસ્થાઓ, ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો, ખાનગી કંપનીઓ, MSME અને વિભાગ 8 કંપનીઓ દ્વારા સ્થાપિત પાત્ર પ્રોજેક્ટ્સને ભંડોળ પૂરું પાડવા માટે પશુપાલન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ ફંડ (AHIDF) અમલમાં મૂકવામાં આવી રહ્યું છે.'

આ યોજના હેઠળ, ડેરી પ્રોસેસિંગ અને મૂલ્યવર્ધન માળખાગત સુવિધાઓ, પશુ આહાર ઉત્પાદન પ્લાન્ટ, જાતિ સુધારણા ટેકનોલોજી અને જાતિ ગુણાકાર ફાર્મ, પશુ કચરાને સંપત્તિ વ્યવસ્થાપન (કૃષિ કચરો વ્યવસ્થાપન) અને પશુચિકિત્સા રસી અને દવા ઉત્પાદન સુવિધાઓ સ્થાપવા માટે લોન સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવશે. ગાયના પશુઓના દૂધ ઉત્પાદન અને ઉત્પાદકતા વધારવા માટે સરકાર સ્વદેશી જાતિઓના વિકાસ અને સંરક્ષણ માટે 'રાષ્ટ્રીય ગોકુલ મિશન' અમલમાં મૂકી રહી છે. જ્યારે મરઘાં, ઘેટાં, બકરા અને ડુક્કર ઉછેરમાં ઉદ્યોગસાહસિકતા વિકાસ અને જાતિ સુધારણા પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને રાષ્ટ્રીય લાઇવ સ્ટોક મિશન (NLM) શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. આ અંતર્ગત, વ્યક્તિઓ, FPO, SHG, વિભાગ 8 કંપનીઓને ઉદ્યોગસાહસિકતા વિકાસ માટે અને રાજ્ય સરકારને જાતિ સુધારણા માટે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે.