સીરિયામાં તખ્તાપલટ બાદ ચીનનું ટેન્શન વધ્યું

સીરિયામાં બશર અલ-અસદની સત્તા ગુમાવવી એ ચીન માટે મોટી સમસ્યા બની શકે છે. ઉઇગુર પ્રભાવિત આતંકવાદી જૂથ તુર્કીસ્તાન ઇસ્લામિક પાર્ટી (TIP) એ સીરિયાથી ચીનના શિનજિયાંગ વિસ્તારમાં 'જેહાદ' ફેલાવવાની જાહેરાત કરી છે. 8 ડિસેમ્બરના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા એક ભડકાઉ વીડિયોમાં, જૂથે પહેલા કરતા વધુ કઠોર ચીન વિરોધી નિવેદનો આપ્યા હતા. જૂથ 'પૂર્વ તુર્કિસ્તાન' પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે તેવી શક્યતા છે. ઉઇગુર અલગતાવાદીઓ અને તેમના સમર્થકો ચીનના શિનજિયાંગ અથવા શિનજિયાંગ ઉઇગુર ઓટોનોમસ રિજન (XUAR)ને 'પૂર્વ તુર્કીસ્તાન' કહે છે.

TIPના નવા વિડિયોથી આ પ્રદેશમાં સુરક્ષા અને વ્યૂહાત્મક ચિંતાઓ વધી છે. સુરક્ષા નિરીક્ષકોના જણાવ્યા અનુસાર 1990ના દાયકામાં શિનજિયાંગમાંથી ભાગી ગયા પછી ટીઆઈપીએ સીરિયન ગૃહ યુદ્ધનો તાલીમ ગ્રાઉન્ડ તરીકે ઉપયોગ કર્યો હતો. તેણે હયાત તહરિર અલ-શામ (HTS) સાથે ગઠબંધન બનાવ્યું, જે અગ્રણી ઇસ્લામવાદી બળવાખોર જૂથ છે. છેલ્લા એક દાયકામાં TIP લડવૈયાઓએ સીરિયામાં લડાઇનો અનુભવ મેળવ્યો. તેઓએ સીરિયન રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદને વફાદાર દળો સામે મોટા હુમલાઓમાં ભાગ લીધો હતો. TIP લડવૈયાઓએ લટાકિયા અને ટાર્ટસ જેવા વ્યૂહાત્મક સીરિયન શહેરોને કબજે કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હોવાનું માનવામાં આવે છે.

બશર અલ-અસદ શાસનના અચાનક પતન સાથે, TIP એ પૂર્વ તુર્કીસ્તાન (ઝિંજિયાંગ)ને 'મુક્ત' કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી છે, જે રાજધાની ઉરુમકી, કાશગર અને અક્સુ જેવા મુખ્ય XUAR શહેરો માટે સીધો ખતરો છે. જૂથના પ્રચાર વિડિયો, જેમાં લડાયક-કુશળ લડવૈયાઓ અને તેમની અદ્યતન રણનીતિઓ દર્શાવવામાં આવી છે, તેઓ આંતરરાષ્ટ્રીય હુમલાઓ કરવાની તેમની ક્ષમતા વિશે ભય પેદા કરે છે. તેનાથી બેઈજિંગની ચિંતા વધી ગઈ છે. જો કે, નિષ્ણાતો માને છે કે TIPનું પુનઃ ઉદભવ પ્રાદેશિક સ્થિરતા માટે સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે. આ એક એવો મુદ્દો છે જે નવી દિલ્હી માટે પણ મુશ્કેલી ઊભી કરી શકે છે.

Xinjiang પર TIPનું ધ્યાન કેન્દ્રીય એશિયા, અફઘાનિસ્તાન અને પાકિસ્તાનની સરહદો સાથે જોડાયેલી ચીનની પશ્ચિમી સરહદને સંભવિતપણે અસ્થિર કરી શકે છે. આ પ્રદેશમાં અસ્થિરતા દક્ષિણ એશિયામાં કાર્યરત ઉગ્રવાદી જૂથોને પ્રભાવિત કરીને સમગ્ર ક્ષેત્રમાં અશાંતિ પેદા કરી શકે છે. આતંકવાદી જૂથોને પાકિસ્તાનનું સમર્થન અને શિનજિયાંગ સાથે તેની વ્યૂહાત્મક નિકટતા તેને TIPની પ્રવૃત્તિઓ માટે સહાયક બનાવી શકે છે.

નિષ્ણાતો કહે છે કે ભારત વિરુદ્ધ સરહદ પારના આતંકવાદમાં પાકિસ્તાનની ઊંડી સંડોવણીને જોતાં, ઈસ્લામાબાદ ટીઆઈપીની પ્રવૃત્તિઓને ટેકો આપી રહ્યું છે અથવા તેની સામે આંખ આડા કાન કરી રહ્યું છે તેવી શક્યતાને નકારી શકાય નહીં. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, TIP વીડિયોમાં ઉરુમકી, અક્સુ અને કાશગરને નિશાન બનાવવાની વાત કરવામાં આવી છે. જૂથના મુખ્ય નેતા, અબ્દુલ હક અલ-તુર્કીસ્તાનીએ ઉઇગુરો સાથે ચીનના 'સારવાર'નો બદલો લેવાની વાત કરી છે.

TIPની વિચારધારા ઇસ્લામિક કટ્ટરવાદ તેમજ ચીન વિરોધી ભાવના પર આધારિત છે. આ જૂથ ઐતિહાસિક રીતે તેના વિરોધને યોગ્ય ઠેરવવા માટે ઉઇગુર પર કથિત ચીની જુલમનો ઉલ્લેખ કરે છે. TIP નેતૃત્વ પૂર્વ તુર્કસ્તાનને 'ચાઈનીઝ કબજા'માંથી 'મુક્ત' કરવાની તેની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકે છે. જો કે, કેટલાક નિષ્ણાતો જૂથની વાસ્તવિક લશ્કરી ક્ષમતાઓ પર શંકા કરે છે.