મનરેગા યોજનામાં ગાયબ થયા 84.8 લાખ શ્રમજીવી, રિપોર્ટમાં થયો ખુલાસો

નવી દિલ્હીઃ એસોસિએશન ઑફ એકેડેમિક એન્ડ એક્ટિવિસ્ટ લિબ ટેક દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા સંશોધન મુજબ, આ વર્ષે એપ્રિલથી સપ્ટેમ્બર વચ્ચે મનરેગા યોજના હેઠળ નોંધાયેલા 84.8 લાખ કામદારોના નામ આ સૂચિમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા છે. ઉપરાંત, 45.4 લાખ નવા કામદારો ઉમેરવામાં આવ્યા છે, જ્યારે લગભગ 39.3 લાખ કામદારોના નામ દૂર કરવામાં આવ્યા છે.

અહેવાલ મુજબ, સંશોધનમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે સૌથી વધુ નામ હટાવવામાં આવેલા તમિલનાડુમાં 14.7% છે. તે પછી છત્તીસગઢ (14.6%) બીજા સ્થાને છે. માહિતી અનુસાર, લિબ ટેકએ ગયા વર્ષે એક રિપોર્ટમાં પણ જણાવ્યું હતું કે નાણાકીય વર્ષ 2022-23 અને 2023-24 દરમિયાન 8 કરોડ લોકોને MGNREGS રજિસ્ટ્રીમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા હતા.

રિપોર્ટ અનુસાર, ખોટી રીતે દૂર કરાયેલા નામોનો આ આંકડો ચિંતાજનક છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે લિબ ટેકના સભ્યો ચક્રધર બુદ્ધ, શમાલા કિત્તાને અને રાહુલ મુખેરાએ અભ્યાસમાં શોધી કાઢ્યું હતું કે આંધ્ર પ્રદેશમાં લગભગ 15% ડિલીટ કરવામાં આવ્યા હતા. આટલી મોટી સંખ્યામાં નામો હટાવવાનો સંબંધ સરકાર દ્વારા આધાર-આધારિત પેમેન્ટ સિસ્ટમ (ABPS)ના પ્રચાર સાથે છે.

જાન્યુઆરી 2023 માં, ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલયે MGNREGS માટે ABPS નો દેશવ્યાપી અમલીકરણ ફરજિયાત કર્યું. આ અંતર્ગત કામદારોએ ABPS માટે ઘણી શરતો પૂરી કરવી પડશે, જેમ કે તેમનો આધાર તેમના જોબ કાર્ડ સાથે લિંક હોવો જોઈએ અને તેમનું બેંક એકાઉન્ટ પણ આધાર સાથે લિંક કરવું જોઈએ. લિબ ટેકના અહેવાલ મુજબ, તમામ નોંધાયેલા કામદારોમાંથી 27.4% (6.7 કરોડ કામદારો) અને 4.2% સક્રિય કાર્યકરો (54 લાખ કામદારો) ABPS માટે અયોગ્ય છે.

ઑક્ટોબર 2023માં સક્રિય કામદારોની સંખ્યા 14.3 કરોડ હતી, જે ઑક્ટોબર 2024માં ઘટીને 13.2 કરોડ થઈ ગઈ. ઉપરાંત, નાણાકીય વર્ષ 2022-23 ની સરખામણીમાં આ વર્ષે વ્યક્તિગત દિવસોમાં 16.6% ઘટાડો થયો છે, જે ગ્રામીણ રોજગાર યોજનાની ટકાઉપણું પર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે. આમ, મનરેગા હેઠળ કામદારોના નામો કાઢી નાખવાથી અને રોજગારીની તકોમાં ઘટાડો થવાથી નવી ચિંતા જન્મી છે, જેની લોકો અને ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થા પર નકારાત્મક અસર પડી શકે છે.